Poznaj naszą ofertę szkoleń stacjonarnych i online z zakresu podatków, ubezpieczeń społecznych, wynagrodzeń, prawa pracy i HR.
Firma stosująca proporcje może odliczyć cały VAT od usług prawnych
Spółka świadcząca usługi zwolnione i opodatkowanie VAT, skorzystała z usług kancelarii prawnej w zakresie doradztwa dotyczącego zakupu towarów i usług. Jak rozliczyć usługi świadczone przez kancelarię?
VAT – czy spółka ma prawo do odliczenia w całości podatku naliczonego od takich usług?
CIT – czy VAT od zakupu usług prawnych stanowi koszt uzyskania przychodu?
UOR – jak koszt usług prawnych ująć w księgach rachunkowych?
VAT
Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: ustaw o VAT). W myśl tego przepisu, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ww. ustawy przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.
Stosownie do art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:
- nabycia towarów i usług;
- dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.
Ważne
Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).
Powyższa zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.
Należy zauważyć, że formułując w art. 86 ust. 1 ustawy warunek związku ze sprzedażą opodatkowaną, ustawodawca nie uzależnia prawa do odliczenia od związku zakupu z obecnie wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Wystarczające jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towarów lub usług przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakupy te dokonane są w celu ich wykorzystania w ramach jego działalności opodatkowanej.
Warunki odliczenia podatku naliczonego
Ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ww. ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Jedno z takich ograniczeń zostało wskazane w art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy, zgodnie z którym nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.
Oznacza to, że podatnik nie może skorzystać z prawa do odliczenia w odniesieniu do podatku, który jest należny wyłącznie z tego względu, że został wykazany na fakturze w sytuacji, gdy transakcja nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.
Ponadto, w myśl art. 88 ust. 4 ustawy o VAT obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, zgodnie z art. 96, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 86 ust. 2 pkt 7.
Przekazanie samochodu w formie nagrody w organizowanych konkursach jest formą przeniesienia prawa do dysponowania nim jak właściciel. To wnioski z wyroku NSA wydanego w sprawie o sygn. akt I FSK 1539/13.
W rozpatrywanym stanie faktycznym chodziło o producenta stolarki okiennej i drzwiowej, który zorganizował dla swoich partnerów handlowych konkurs na największą liczbę zakupionych produktów. Zwycięzcy w poszczególnych kategoriach produktowych otrzymają nagrodę – samochód osobowy. Wcześniej spółka kupi auta i, jak zaznaczyła – nie będą one w żaden sposób używane przez firmę. Będą stały na parkingu w takim stanie, w jakim zostaną odebrane z salonu.
Spór dotyczył prawa do odliczenia podatku w pełnej wysokości w związku z zakupem samochodów osobowych przeznaczonych na nagrody dla kontrahentów handlowych przedsiębiorcy (sprawa dotyczyła stanu prawnego obowiązującego do końca 2013 roku).
Organ podatkowy stwierdził, że spółce nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia pełnej kwoty podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących nabycie samochodów osobowych, które zostaną nieodpłatnie przekazane jako nagrody w konkursie.
Zdaniem organu pełne odliczenie dotyczy tylko takich przypadków, gdy przedmiotem działalności podatnika jest odsprzedaż tych samochodów. Natomiast w sprawie przedmiotem działalności spółki jest produkcja stolarki okiennej i drzwiowej, a nie odsprzedaż pojazdów. Zatem nabywane samochody nie będą przeznaczone do odsprzedaży, lecz na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej – w celu przekazania ich jako nagrody. W konsekwencji spółce będzie przysługiwało prawo do odliczenia 60% kwoty podatku naliczonego z tytułu nabycia przedmiotowych samochodów osobowych, nie więcej jednak niż 6.000 zł (od każdego samochodu).
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku przyznał spółce rację. Zdaniem sądu nie może budzić wątpliwości, że zakres pojęcia „pojazd zakupiony w celu odsprzedaży" jest szerszy aniżeli zwrotu „gdy przedmiotem działalności podatnika jest odsprzedaż tych samochodów (pojazdów).
Pozbawianie spółki pełnego prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabywania przez nią samochodów osobowych, które jako towary o charakterze obrotowym (handlowym) przeznaczone są do zbycia w ramach wykonywanych przez podatnika opodatkowanych czynności usługowych byłoby bezpodstawne.
Podobnego zdania był też Naczelny Sąd Administracyjny, do którego trafiła sprawa. W opinii sądu w sprawie nie ma zastosowania ograniczenie w odliczeniu VAT od samochodów, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z 16 grudnia 2010 r. ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o transporcie drogowym. Nabywanie samochodów z przeznaczeniem na nagrody w organizowanych konkursach jest formą przeniesienia prawa do dysponowania nimi jak właściciel.
Wyrok dotyczy stanu prawnego obowiązującego do końca 2013 roku, podczas gdy aktualne przepisy (wprowadzone 1 kwietnia 2014 r.) regulują zasady odliczania VAT od wydatków samochodowych w sposób zasadniczo odmienny. Chociaż wyrok nie jest do końca adekwatny w obecnym stanie prawnym, to również na gruncie aktualnych przepisów podatnik prowadzący działalność opodatkowaną VAT, nabywający samochód osobowy przeznaczony wyłącznie do nieodpłatnego przekazania jako nagrody w konkursie, ma możliwość pełnego odliczenia VAT przy nabyciu tego samochodu.
Ograniczenie prawa do odliczenia (do 50% kwoty VAT) nie ma bowiem zastosowania w przypadku samochodów wykorzystywanych wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika. Samochód nabyty i faktycznie wykorzystany wyłącznie w celu przekazania go jako nagrody w ramach działalności marketingowej podatnika niewątpliwie spełnia to kryterium.
Obecne przepisy nakładają na podatnika wykorzystującego pojazd wyłącznie do działalności gospodarczej obowiązek prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu oraz złożenia odpowiedniej informacji do urzędu skarbowego na formularzu VAT-26 (chociaż w tym stanie faktycznym ewidencja byłaby zwykłą formalnością, ponieważ ze względu na przeznaczenie nie wystąpi przebieg do ewidencjonowania). Zgodnie z ustawą o VAT, obowiązki te nie dotyczą jednak m.in. sytuacji, gdy samochód jest przeznaczony wyłącznie do odsprzedaży, jeżeli odsprzedaż stanowi przedmiot działalności podatnika. Powstaje pytanie, czy pełne odliczenie VAT jest w tym przypadku uzależnione od dopełnienia tych dodatkowych obowiązków formalnych.
Podobna przesłanka, czyli odsprzedaż jako przedmiot działalności podatnika, istniała do końca 2013 roku jako warunek pełnego odliczenia (nie jak obecnie w kontekście dodatkowych obowiązków formalnych). Na gruncie tamtych przepisów w orzecznictwie słusznie przyjmowano, tak jak w przytoczonym wyroku NSA, że warunek ten jest spełniony w przypadku samochodów osobowych nabytych przez podatnika w celu przekazania jako nagrody w konkursie, loterii itp.
Do analogicznych wniosków można dojść na gruncie obecnych przepisów, pomocniczo odwołując się do wspomnianego orzecznictwa. W konsekwencji należy uznać, że pełne odliczenie w omawianej sytuacji nie jest uzależnione od prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu i złożenia informacji o pojeździe do urzędu skarbowego. Kwestia ta może jednak potencjalnie wiązać się z ryzykiem sporu z organami podatkowymi, zwłaszcza jeśli nagrodą byłby samochód już zarejestrowany (dopuszczony do ruchu). W tej sytuacji warto więc potwierdzić ją interpretacją indywidualną. Należy też zaznaczyć, że nieodpłatne przekazanie samochodu jako nagrody będzie podlegało opodatkowaniu VAT.
Podstawa prawna: art. 86a ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.).
Marek Wojda - doradca podatkowy, partner w Martini i Wspólnicy
Najbliższe szkolenia z zakresu podatku VAT
Gdynia 
12.05.2025 14.05.2025 
2690.00 + VAT
Czynności sprawdzające a zwrot VAT
Zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia podatnika dokonywanego w ramach czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej lub postępowania kontrolnego na podstawie przepisów o kontroli skarbowej. Jeśli przeprowadzone przez organ czynności wykażą zasadność zwrotu, o którym mowa w zdaniu poprzednim, urząd skarbowy wypłaca należną kwotę wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty.
Powyższa regulacja pozwala na wydłużenie ustawowego terminu zwrotu VAT, jeżeli organ podatkowy prowadzi weryfikację rozliczenia podatnika. Przedmiotowa weryfikacja może odbywać się w ramach: czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, jak i kontroli podatkowej. Należy w tym miejscu wskazać, iż zarówno cel, jak i zakres czynności możliwych do zrealizowania w ramach poszczególnych procedur jest zasadniczo różny. Z kolei zgodnie z art. 274c § 1 Ordynacji podatkowej organ podatkowy, w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Z czynności tych sporządza się protokół.
Powyższa regulacja dotyczy tzw. „kontroli krzyżowej”, w ramach której to organ podatkowy może zażądać dokumentów od kontrahentów podatnika w zakresie, w którym prowadzone jest postępowanie podatkowe bądź kontrola podatkowa u podatnika. Należy jednak wskazać, iż zgodnie z przedmiotową regulacją „kontroli krzyżowej” nie można prowadzić w ramach czynności sprawdzających – brak ku temu jest podstaw normatywnych.
Nie zmienia to jednak faktu, iż zdarzają się sytuacje, w których organy podatkowe prowadzą w ramach czynności sprawdzających „kontrole krzyżowe” u kontrahentów podatnika. Powyższe zagadnienie było przedmiotem rozstrzygnięcia Naczelnego Sądu Administracyjnego. W wyroku z 18 października 2013 r. NSA orzekł następująco:
„Ustawodawca wyraźnie wskazał zakres czynności, które organ może przeprowadzić w ramach czynności sprawdzających. W zakresie tym nie mieszczą się czynności związane z tzw. kontrolą krzyżową. Wynika to nie tylko bowiem z zakresu dopuszczalnych czynności, o których mowa we wskazanych wyżej przepisach, ale także z art. 274c § 1 Ordynacji podatkowej. Stosownie do treści tego przepisu organ podatkowy w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Z czynności tych sporządza się protokół.
Ustawodawca dopuścił więc możliwość, wbrew temu co zarzuca się w skardze kasacyjnej, zażądania od kontrahentów podatnika przedstawienia dokumentów, w tym także w celu sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT, jednak jedynie w związku z prowadzonym u podatnika postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową. Kontrola tzw. „krzyżowa" dopuszczalna jest więc w ramach prowadzonego wobec podatnika postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, ale nie poza nimi. Nie ma więc podstaw prawnych w ramach jedynie czynności sprawdzających określonych w dziale V Ordynacji podatkowej, bez wszczęcia postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, żądania od kontrahentów podatnika dokumentów w celu sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT.
Wykładnia art. 272 pkt 3 Ordynacji podatkowej dokonana przez organy i zaaprobowana przez Sąd pierwszej instancji nie uwzględnia charakteru czynności sprawdzających oraz wykładni systemowej wewnętrznej regulacji odnoszących się do czynności sprawdzających, a także treści art. 274 c § 1 Ordynacji podatkowej. Pomija też to, że organ podatkowy dysponuje różnymi instrumentami w celu sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT w ramach innych postępowań niż postępowanie sprawdzające”.
Podsumowując należy wskazać, iż organy podatkowe są uprawnione do przeprowadzenie „kontroli krzyżowej” w ramach weryfikacji zasadności zwrotu podatku VAT. Niemniej jednak wymaga to wszczęcia postępowania podatkowego bądź kontroli podatkowej u podatnika, natomiast jest to niedopuszczalne w ramach prowadzonych czynności sprawdzających.
Dominik Nawrocki
Autor jest ekspertem w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO, Oddział w Poznaniu.
Polecamy szkolenia z zakresu VAT:
Nowelizacja VAT 2014
Zasady dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego stanowią jeden z kluczowych elementów konstrukcyjnych VAT. Każda zmiana w tym zakresie istotnie wpływa na rozliczenia VAT. Nowe przepisy niemal całkowicie modyfikują te zasady. Obecnie obowiązujące przepisy zawarte w art. 19 ustawy o VAT będą w całości usunięte, a w ich miejsce z dniem 1 stycznia 2014 roku zostanie wprowadzony nowy art. 19a. Zdaniem ustawodawcy, celem wprowadzenia tych zmian jest przede wszystkim pełniejsze odzwierciedlenie w ustawie o VAT postanowień art. 64 dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej: dyrektywa), która jako ogólną zasadę dla powstania obowiązku podatkowego przyjmuje moment dostarczenia towarów lub wykonania usług.
Najbliższe szkolenia z zakresu VAT:
- start
- Poprzedni artykuł
- 1
- 2
- Następny artykuł
- koniec