Z raportu Najwyższej Izby Kontroli opublikowanego w maju br. wynika, że organy kontroli skarbowej i podatkowe nie były wystarczająco skuteczne w walce z oszustwami podatkowymi. Jak informuje NIK, w latach 2011-2013 dochody z VAT stanowiły ok. 42 proc. dochodów budżetu państwa i w tym czasie spadły o ponad 6 proc., tj. o 7,4 mld zł. W 2011 r. kwota uszczupleń w VAT ujawnionych przez służby podległe ministrowi finansów wyniosła nieco ponad 2,5 mld zł, rok później było to więcej aniżeli 4 mld zł, a w I półroczu 2013 r. – niemal 3,2 mld zł.
Kontrola NIK dotyczyła okresu od 1 stycznia 2012 r. do 30 czerwca 2013 r.; niski był poziom kwot odzyskiwanych przez Skarb Państwa w związku z takimi oszustwami podatkowymi, jak
niezapłacenie VAT przez polskiego nabywcę od towarów sprowadzonych z państw Unii Europejskiej, wystawianie faktur zawierających fikcyjne transakcje gospodarcze, wyłudzenie zwrotu podatku od towarów i usług.
NIK wskazała, że:
- odzyskano niewielką część kwot zaniżeń podatku VAT, a urzędy skarbowe często wydawały decyzje dotyczące wysokości zobowiązania podatkowego tzw. „słupom” – podmiotom, które w momencie egzekucji nie miały żadnego majątku lub były w stanie likwidacji;
- niepokojące jest tempo zmniejszania się liczby kontroli rozliczeń VAT;
- więcej było decyzji uchylonych w toku prowadzonych przez izby skarbowe postępowań odwoławczych, a głównymi powodami uchylania postanowień organów pierwszej instancji było niepełne lub nieprawidłowe udokumentowanie stanu faktycznego dotyczącego kontrolowanych podatników;
- w większości z kontrolowanych urzędów skarbowych nie był należycie wypełniany ustawowy obowiązek związany z wykreślaniem podatników – w określonych przypadkach – z odpowiednich rejestrów, co mogło utrudniać identyfikowanie podmiotów nierzetelnych, podejrzanych o udział w oszustwach podatkowych. Urzędy skarbowe z opóźnieniem wykreślały podmioty z rejestru podatników VAT, jeżeli w wyniku podjętych czynności sprawdzających okazało się, że podatnik nie istnieje lub mimo podjętych udokumentowanych prób nie było możliwości skontaktowania się z nim lub jego pełnomocnikiem, oraz z rejestru podatników VAT-UE, jeśli podmiot nie złożył za sześć kolejnych miesięcy lub dwa kolejne kwartały deklaracji podatkowej,
- niektóre z kontrolowanych urzędów skarbowych nieterminowo odpowiadały na wnioski krajów UE o zbadanie transakcji u wskazanych podatników.
W raporcie NIK wymienia się rynki obrotu paliwami, stalą, złomem i olejem technicznym jako obszary podwyższonego ryzyka, jeśli chodzi o oszustwa związane z VAT. Zgodnie z danymi MSW, w 2012 r. tylko w sprawach dotyczących przestępczości paliwowej, które zakończyły się aktami oskarżenia, nadużycia wynosiły ponad 1,3 mld zł. Urzędy kontroli skarbowej kontynuowały rozpoczęte w 2010 r. kontrole w podmiotach dokonujących obrotu złomem – do końca maja 2013 r. zakończono 426 postępowań, w których ujawniono uszczuplenia w VAT w wysokości 617 mln zł, głównie z tytułu wystawiania faktur dokumentujących fikcyjne transakcje gospodarcze.
W raporcie NIK jest również mowa o szczególnie groźnym na gruncie VAT oszustwie karuzelowym – przestępstwie popełnianym w sposób zorganizowany, z wykorzystaniem 0 proc. stawki w wewnątrzwspólnotowych dostawach towarów. Zwraca się uwagę na rolę, jaką odgrywa tzw. znikający podatnik – podmiot gospodarczy zarejestrowany jako podatnik dla celów VAT, który z potencjalnym zamiarem oszustwa nabywa towary lub usługi bądź symuluje ich nabywanie, nie płacąc tego podatku i zbywa je z uwzględnieniem VAT, nie przekazując należnego podatku do budżetu państwa.
W 2011 r. w urzędach skarbowych zarejestrowanych było 1.603.520 podatników VAT, w tym 571.646 VAT-UE. Według stanu na 30 czerwca 2013 r. było to odpowiednio 1.605.809 i 664.354 podatników.
S.W.
Warszawa 
21.10.2025 21.10.2025 
790.00 + VAT
