Zmniejszenie luki w VAT i poprawa jego ściągalności jest głównym celem projektu nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług oraz innych regulacji prawnych. Wskutek wprowadzenia nowych zapisów w Kodeksie karnym skarbowym ostrzejsze będą też sankcje za oszustwa podatkowe.
Projekt zawiera wiele znaczących zmian. Jedna z nich dotyczy rejestrowania i wyrejestrowywania podatników VAT. Niektórzy z nich, w przypadku ryzyka wystąpienia zaległości podatkowych – co będzie oceniał naczelnik urzędu skarbowego dokonującego rejestracji danego podmiotu – zostaną zobowiązani do wpłacenia kaucji rejestracyjnej w wysokości od 20 000 zł do 200 000 zł.
Będzie tak w sytuacji, gdy składający zgłoszenie bądź powiązane z nim podmioty miały zaległości podatkowe przekraczające 20 000 zł w ostatnich dwóch latach lub np. zostały skreślone z rejestru podatników VAT, gdyż nie było możliwości skontaktowania się z nimi, nie reagowały na wezwania organu podatkowego, nie składały deklaracji podatku od towarów i usług za sześć kolejnych miesięcy lub za dwa kolejne kwartały, albo wystawiały tzw. puste faktury, dokonywały nadużyć podatkowych, były prawomocnie skazane za przestępstwo skarbowe, tworzyły wirtualne biura, podając je jako siedzibę swojej działalności gospodarczej. Kaucja rejestracyjna może zostać powiększona o kwotę zaległości podatkowych.
Poszerzony zostanie również zakres działania mechanizmu odwróconego obciążenia – polegający na przeniesieniu obowiązku rozliczenia podatku z dostawcy na nabywcę – o wyszczególnione towary z kategorii złota i srebra, a także o niektóre transakcje, których przedmiotem jest świadczenie określonych usług budowlanych. Rodzaje tych usług wymieniono w załączniku do projektu. Mechanizm ten będzie dotyczył także procesorów – po przekroczeniu limitu kwotowego transakcji w wysokości 20 000 zł. W uzasadnieniu projektu zwraca się uwagę na to, że rynek elektroniki jest szczególnie podatny na oszustwa podatkowe.
Ograniczone zostaną możliwości zwrotu różnicy podatku w przyspieszonym, 25-dniowym terminie. Podatnik będzie mógł skorzystać z takiego prawa tylko wtedy, jeśli należności wynikające z faktur za nabyte towary i usługi będą zapłacone za pośrednictwem jego rachunku bankowego bądź rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej i przedstawi on dokumenty potwierdzające zapłatę; łączna kwota należności z pozostałych faktur nie przekroczy 15 000 zł; podatnik przez kolejne dwa lata poprzedzające okres, w rozliczeniu za który występuje o zwrot w takim terminie, był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, składał deklaracje i terminowo rozliczał podatki stanowiące dochód budżetu państwa. Krótki termin – 25 dni – uniemożliwia, wg resortu finansów, sprawdzenie czy dana osoba zamierza wyłudzić VAT.
W myśl projektu podatnik w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych przez niego towarów powstał obowiązek podatkowy, powinien uwzględnić także kwotę podatku należnego, ale nie może to nastąpić później niż w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia.
Nastąpi także likwidacja rozliczeń za okresy kwartalne dla podatników innych niż tzw. mali podatnicy; pozbawieni tej możliwości będą także ci, którzy rozpoczynają wykonywanie czynności opodatkowanych – w okresie 12 miesięcy, począwszy od miesiąca, w którym dokonali rejestracji jako podatnicy VAT czynni.
Z dniem 1 stycznia 2017 r. obowiązkowo będą składali deklaracje VAT w formie elektronicznej m.in. podatnicy VAT UE oraz ci, którzy dokonują krajowych dostaw bądź nabyć w mechanizmie odwróconego obciążenia. Powszechnie ten obowiązek będzie dotyczył podatników od 1 stycznia 2018 r. Informacje podsumowujące mają być składane wyłącznie za okresy miesięczne i przesyłane tylko drogą elektroniczną.
Zmienią się również przepisy związane z odpowiedzialnością solidarną nabywcy towarów oraz kaucją gwarancyjną. Będzie on mógł być zwolniony z tej odpowiedzialności, jeżeli m.in. dokona w całości zapłaty na rachunek sprzedawcy w banku mającym siedzibę na terytorium kraju lub jego rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, podany w zgłoszeniu identyfikacyjnym; przy czym jeśli chodzi o transakcje związane z paliwami, to ich sprzedawca musi posiadać stosowne koncesje.
Z kolei odpowiedzialność solidarna pełnomocnika wraz z zarejestrowanym podatnikiem miałaby dotyczyć zaległości podatkowych w związku z czynnościami wykonanymi w ciągu pierwszych 6 miesięcy od rejestracji podatnika VAT czynnego. Nie będzie takiej odpowiedzialności w sytuacji, gdy powstanie tych zaległości nie było skutkiem udziału podmiotu dokonującego sprzedaży w nierzetelnym rozliczaniu podatku.
Odpowiedzialność solidarna nabywcy za zobowiązanie podatkowe dostawcy będzie też dotyczyła transakcji, których przedmiotem będą dyski HDD i SSD oraz folia typu stretch.
W projekcie znalazł się zapis, że kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku, robi to w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych. Jeśli natomiast wystawia fakturę lub rachunek w sposób nierzetelny albo takim dokumentem się posługuje, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od roku, albo obu tym karom łącznie. Jeżeli zaś wystawia fakturę lub rachunek w sposób nierzetelny bądź takim dokumentem się posługuje, a kwota podatku wynikająca z faktury albo suma kwot podatku z faktur jest małej wartości, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, bądź obu tym karom łącznie.
W nowelizacji proponuje się podmiotowe zwolnienie z VAT, jeśli nie został przekroczony limit sprzedaży w roku poprzednim w wysokości 200 000 tys. zł. Zgodnie z przepisem przejściowym, ze zwolnienia będą mogli skorzystać podatnicy, u których łączna wartość sprzedaży w 2016 r. była wyższa niż 150 000 zł i nie przekroczyła 200 000 zł.
Stawki VAT zostaną utrzymane na tym samym poziomie co obecnie, do 31 grudnia 2018 r. Taką decyzję resort finansów argumentuje tym, że pakiet uszczelniający pobór VAT przyniesie efekty dopiero po 2016 r.
Nowelizacja ma wejść w życie, z wyjątkiem jednego przepisu, 1 stycznia 2017 r.
Autor: Sławomir Wach
Autor jest redaktorem prowadzącym Biuletynów BDO: Podatki i Rachunkowość, Finanse Publiczne, Prawo Pracy i HR
Najbliższe warsztaty z tej tematyki:
Warszawa 
15.09.2025 15.09.2025 
720.00 + VAT
